 |
|
სამედიცინო შეცდომები და მათი ძირითადი მიზეზები გიორგი გეგელაშვილი
სამედიცინო შეცდომა არის თავიდან აცილებადი არასასურველი მოქმედება პაციენტის მომსახურებისას. ამ მოქმედებამ შეიძლება გამოიწვიოს ან არ გამოიწვიოს პაციენტის დაზიანება. იგი შეიძლება იყოს შესამჩნევი ან შეუმჩნეველი, გამოსწორებადი ან გამოუსწორებელი. მისი ძირითადი მიზეზებია:
სამედიცინო მომსახურების მიმწოდებელთა განათლებისა და გამოცდილების განსხვავებული დონე გადაღლა, პაციენტთა ეთნიკური, რელიგიური, კულტურული, ასაკობრივი, მენტალური მრავალფეროვნება, უჩვეულო გარემო, დროის „წნეხი“ სამედიცინო პერსონალის გაუთვითცნობიერებლობა სამედიცინო შეცდომების სიხშირისა და მნიშვნელობის შესახებ.
ინტენსიური სამკურნალო პროცესი გახანგრძლივებული სტაციონირება.
არასწორი კომუნიკაცია სამუშაოსა და კომპეტენციების არასწორი გადანაწილება „პაციენტი-ექთანი“ მაღალი თანაფარდობა (როდესაც ერთი ექთანი ემსახურება ბევრ პაციენტს) საავადმყოფოს შიგა შეტყობინების სისტემების არასრულფასოვნება ან არარსებობა დაწესებულების სულისკვეთება „ეს ჩემი საქმე არ არის“ ავტომატიზებული სისტემების იმედად ყოფნა უინიციატივობა პაციენტთა უსაფრთხოების საკითხების მიმართ სამედიცინო შეცდომების ხელშემწყობი ფაქტორების ანალიზის და მომსახურების ხარისხის გაუმჯობესების სტრატეგიების არასაკმარისი დონე.
„შეცდომის მიზეზი, ჩვეულებრივ, არაკომპეტენტური მედიცინის მუშაკია” ადამიანური შეცდომა, ჩვეულებრივ, გამშვები მოვლენაა, ხოლო სერვისის მიწოდების პროცესის გაუმართაობა მუდმივი ზიანის წყაროა და გაუმჯობესებას საჭიროებს.
“პრევენცირებადი არასასურველი მოვლენების უმრავლესობა ხდება მაღალი რისკის პროცედურების დროს ან მაღალი რისკის სამედიცინო სპეციალობებში” ზოგიერთი შეცდომა, მაგალითად, ქირურგიული, გაცილებით ადვილად შეიძლება დაფარო, მაგრამ შეცდომები მკურნალობის ყველა დონეზე ხდება. ფაქტია, რთულ პროცედურებს მეტი რისკი ახლავს, მაგრამ არასასურველი გამოსავალი, ჩვეულებრივ, გამოწვეულია არა შეცდომით, არამედ იმ მძიმე სამედიცინო მდგომარეობით, რომლის მკურნალობაც უწევს პერსონალს.
"მკურნალობის პროცესში აღმოცენებული არასასურველი მოვლენა სამედიცინო შეცდომაზე მიუთითებს" სამედიცინო ჩარევათა უმრავლესობა სარისკოა და შესაძლოა თან ახლდეს მოსალოდნელი (გათვალისწინებული) ან მოულოდნელი (გაუთვალისწინებელი) გართულებები, ან თანამოვლენები. ასეთ გართულებებს იწვევს თავად მკურნალობა ან თანმხლები მდგომარეობა და არა სამედიცინო შეცდომა. შეცდომების მართვის მოდელები შეცდომის სამართავად კაცობრიობა უხსოვარი დროიდან სხვადასხვა გზას ირჩევდა. სადღეისოდ ყველაზე გავრცელებულია სამი მათგანი:
წამყვან მნიშვნელობას ადამიანურ ფაქტორს ანიჭებს. „ჯანმრთელობის პროფესიონალებს უნდა ესმოდეთ საკუთარი ქცევის თავისებურებები, მათ მიერ გადაწყვეტილების მიღების პროცესი და შესწევდეთ უნარი, თავი გაართვან რთულ სიტუაციებს“. შესაბამისად, პაციენტის დაზიანებისას ისმის კითხვა: „ვინ დაუშვა შეცდომა?“. ასეთი მოდელი ეძებს ერთ შეცდომის დამშვებს, კონკრეტულ პიროვნებას მასზე სხვადასხვა დისციპლინური ზემოქმედების მოსახდენად („ჯოხი ვიღაცაზე უნდა გადატეხონ”). შეცდომის დამშვებს კიცხავენ, აქვეითებენ, ჩამოაცილებენ სამუშაოს ან „უშვებენ კვალიფიკაციის ასამაღლებლად“.
ყურადღებას ამახვილებს სამედიცინო დახმარების იურიდიულ ასპექტებზე: კანონმდებლობაზე, სტანდარტების, პროტოკოლებისა თუ სხვა წესების ფორმალურ დაცვაზე და შეცდომის დამშვებთა მიმართ დამსჯელობითი ღონისძიებების გამოყენებაზე. ამ მოდელის დამახასიათებელი გამოთქმაა „რა უფლება ჰქონდა?“. ადამიანის და იურიდიული მოდელების მიმდევრებთ აინტერესებთ: „ვინ დაუშვა შეცდომა?“ იგი ძირითადად საჩივრების განსახილველად გამოიყენება, რადგან ვერ აფიქსირებს შემთხვევას, თუ მას არ მოჰყვა ცუდი გამოსავალი და იმავდროულად პაციენტმა ან ახლობელმა არ შეიტანა საჩივარი. ადამიანის და იურიდიული მოდელი მუდმივად სვამს კითხვებს: „ვინ? ვინ? ვინ?“ ადამიანური და განსაკუთრებით იურიდიული მოდელების ამოქმედებისას სამედიცინო შეცდომა „ინიღბება” და „შეუიარაღებელი თვალით” შეუმჩნეველი ხდება.
შეცდომას განიხილავს როგორც სამედიცინო სისტემის მოწყობის ნაკლს, პროცესების არასწორი მართვის ლოგიკურ შედეგს და დამახასიათებელი კითხვაც შესაბამისია: „რატომ მოხდა შეცდომა?“ მისი ერთ-ერთი მთავარი ინსტრუმენტის - ძირეული მიზეზის ანალიზის გასაღებიც სწორედ ამ კითხვითაა აღჭურვილი: „რატომ? რატომ? რატომ?“ სისტემური ანალიზი გულისხმობს რისკების, კანონმდებლობის, დარგის მართვის სხვადასხვა რეგულაციის, არქიტექტურის, დიზაინის, შრომის ჰიგიენის, სამკურნალო დაწესებულებათა მართვის სტილის, კომუნიკაციის, ერგონომიკის, ცოდნის, ჩვევების, აპარატურის მუშაობის და მრავალი სხვა ფაქტორის ობიექტურ განხილვას. სისტემური ანალიზის შედეგად შესაძლებელი ხდება „შეცდომის მახეების“ პოვნა. შესაბამისად, შემდგომი ქმედებები დაფუძნებულია სისტემურ ცვლილებებზე, „მახეების“ აღკვეთაზე და არა პიროვნების „გადაკეთებაზე“.
სისტემაზე დაფუძნებული მიდგომა არის პაციენტის უსაფრთხოების გაუმჯობესების დასაბუთებული და პროგრესული მეთოდი. რისკის მართვა ეფუძნება ხარისხის მართვას და ინტეგრირებულია მასთან. ამ გზით მიღებული რეკომენდაციები ყოველთვის ხარჯთეფექტური, პრაქტიკული და რეალურად იმპლემენტირებადი უნდა იყოს. გასათვალისწინებელია შემდეგი ფაქტორები:რისკის ეფექტური მართვა მოითხოვს ადამიანის ქცევის, ადამიანური შეცდომის მრავალფეროვნებისა და იმ მდგომარეობების გააზრებას, რომლებიც სავარაუდოდ იწვევს ამ შეცდომებს უნდა შევეგუოთ, რომ ადამიანები კვლავ დაუშვებენ შეცდომებს, პროცესები და აღჭურვილობა კი ხანდახან ვერ იმუშავებს ჯეროვნად სისტემაზე დამყარებული მიდგომა ითვალისწინებს სხვადასხვა კომპონენტს, რომლებიც აღიარებულია პაციენტთა უსაფრთხოების შემთხვევების ან მათი გამომწვევი მოვლენების ხელშემწყობ ფაქტორებად. ეს საშუალებას აძლევს გამომძიებელს, ააცილოს პიროვნებას ბრალეულობა და გაარკვიოს, არსებობს თუ არა ხარვეზი სისტემაში, რომელშიც მუშაობს ინდივიდი პროფესიონალების მხარდაჭერას ორგანიზაციებისაგან გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს შემთხვევების აღმოსაჩენად და მათი საქმიანობის გაგრძელების შესაძლებლობის მისაცემად ჯანდაცვაში, სადაც რისკი ყოველთვის იარსებებს და არასასურველი მოვლენებიც მოხდება ამდენად, სისტემა უნდა იყოს ჩამოყალიბებული და დაცული ისე, რომ შეძლებისდაგვარად შემცირდეს შეცდომების გამო პაციენტისთვის ზიანის მიყენების ალბათობა. ამ მიდგომით ორგანიზაციებს შესაძლებლობა ეძლევათ მუდმივად აუმჯობესონ მართვის და დაცვის მეთოდები, ხოლო გაუთვალისწინებელი შემთხვევებისათვის ჰქონდეთ სპეციალური სამოქმედო გეგმა. მათ შეუძლიათ ისწავლონ შეცდომებზე და პოტენციურად აღკვეთონ მათი ხელახალი გამეორება ან პაციენტისა და პერსონალისათვის ზიანის მიყენება. |
|
|
