კისრის ტკივილი

      მაკა მანია

კისრის ტკივილი (ცერვიკალგია) ფართოდ გავრცელებულია მთელ მსოფლიოში, თუმცა, სიხშირის მიხედვით იგი ჩამორჩება წელის ტკივილს. კისრის ტკივილი მოსახლეობის ორ მესამედს ცხოვრებაში ერთხელ მაინც აწუხებს. მკვეთრად გამოხატული კისრის ტკივილის გამო აშშ-ში მოსახლეობის დაახლოებით 5% იტანჯება ყოველდღიურად [1, 2].

კისრის მწვავე და ქრონიკული ტკივილი პირობითი ცნებებია. ჩვეულებრივ მწვავე ტკივილად მოიხსენიება მაქსიმუმ 6-12 კვირის ხანდაზმულობის, ხოლო ქრონიკულად – 6-12 კვირაზე უფრო ხანგრძლივი ტკივილი [3; 4].

კისრის აქსიალური (აქსისური, ღერძულა) ტკივილი აღმოცენდება ნებისმიერი ისეთი ქსოვილის დაზიანების შედეგად, რომელსაც მგრძნობელობითი ინერვაცია გააჩნია აღნიშნულ სეგმენტში.

ასეთი სტრუქტურებია [5]:

ფასეტური სახსრები

მალთაშუა დისკები

მალების ძვლისსაზრდელა

კისრის კუნთები

ზურგის ტვინის მაგარი გარსი

კეფა-ატლანტის სახსარი

აქსის-ატლანტის სახსარი

ხერხემლის არტერიები.

კისრის მწვავე ტკივილის შესაძლო მიზეზები იხ. ცხრილში N1.

კისრის მიდამოში აღმოცენებულ ტკივილს არც თუ ისე იშვიათად მიაწერენ მალთაშუა დისკებისა და ფასეტური სახსრების დეგენერაციულ ცვლილებებს კისრის სეგმენტში [5]; თუმცა აღნიშნული საკითხი საკამათოა [6]. ეპიდემიოლოგიური მონაცემები მოწმობს, რომ ხერხემლის სახსრების დეგენერაციული ცვლილებები შეიძლება მიმდინარეობდეს ტკივილის გარეშეც [7].

ხერხემლის სახსრების დეგენერაციული ცვლილებები, რაც რადიოლოგიური კვლევებით გამოვლინდება, უხშირესად არ კორელირებს ტკივილის ფენომენთან, რის გამოც დეგენერაციული ცვლილებების რადიოლოგიური დიაგნოსტიკის კლინიკური ღირებულება დაბალია;

ზემოთქმულისაგან განსხვავებით მალთაშუა დისკის მორფოლოგიური და ბიოფიზიკური თავისებურებები მნიშვნელოვანწილად კორელირებს ტკივილის აღმოცენებასთან;

ფასეტური სახსრების დაზიანება შეიძლება იყოს აქსიალური ტკივილის მიზეზი როგორც კისრის, ასევე ხერხემლის სხვა სეგმენტის დონეზე, თუმცა ფასეტური სახსრების რადიოლოგიურად ნანახი ოსტეოართროზი არ კორელირებს ტკივილის ფენომენთან [7].

ხერხემლის მალის და ფასეტური სახსრების ანატომია იხ. სურათებზე N1 და N2.

კისრის სეგმენტის ზედა ნაწილში ხერხემლის სახსრებთან დაკავშირებული ტკივილი ხშირად გამოვლინდება სუბოქციპიტური თავის ტკივილის სახით, რასაც კისრისმიერი (ცერვიკოგენული) თავის ტკივილი ეწოდება. ასეთ ტკივილს ხშირად კეფის დიდი ნერვის ირიტაციით ხსნიან. შეგახსენებთ, რომ კეფის დიდი ნერვი კისრის მეორე ხერხემლის ნერვის პირველადი დორსალური ღეროს მედიალური ტოტია. 

კეფა-ატლანტის სახსრის დაზიანებით გამოწვეული ტკივილის შემთხვევაში ტკივილი ძლირდება კისრის ფლექსიისა და ექსტენზიის, ხოლო აქსის-ატლანტის სახსრის დაზიანების შემთხვევაში – თავის გვერდზე მიბრუნების დროს [9].

კისრის ტკივილის გაჭიანურებას და გაქრონიკულებას ("ქრონიზაციას") ხელს უწყობს ისეთი ფაქტორები, როგორიცაა:

ხანდაზმულობა

გახანგრძლივებული კისრის ტკივილი ანამნეზში

ფსიქო-ემოციური გადაძაბვა

არასასურველი ცხოვრების ხარისხი

ველოსიპედით რეგულარული სარგებლობა

და სხვ [6].

 

 

მიოფასციური ტკივილი შესაძლოა წარმოადგენდეს კისრის აქსიალური ტკივილის მიზეზს. მისთვის დამახასიათებელია გარკვეული კუნთებისა და ფასციების ქრონიკული ტკივილი, რომელსაც ადგილობრივი ტრიგერული წერტილები გააჩნია. ტრიგერული წერტილები მტკივნეულია პალპაციით, ახასიათებს ლოკალური კუნთოვანი დაჭიმულობა და ჰიპერსენსიტიურობა. მიოფასცური ტკივილი სპონტანურად არ უკუვითარდება. მისგან განსხვავებით ფიბრომიალგია წარმოადგენს გავრცობილ ტკივილს, რომლისათვისაც დამახასიათებელია ასევე ფსიქოგენური დარღვევები: დეპრესია, შფოთვა, ძილის დარღვევა და სხვ. ფიბრომიალგიის 1990 წლის დიაგნოსტიკური კრიტერიუმები მოიცავს შემდეგ კრიტერიუმებს [9]:

ტკივილის ხანდაზმულობა მინიმუმ 3 თვე

18 შესაძლო წერტილიდან მინიმუმ 11 წერტილის პალპაციული მტკივნეულობა

ტკივილის ლოკალიზაცია სხეულის ოთხივე ზედაპირზე

როგორც მარჯვენა, ასევე მარცხენა ნახევარში, წელს ზევით და ქვევით.

2010 წელს შემუშავდა ფიბრომიალგიის დიაგნოსტიკის ალტერნატული კრიტერიუმები, რომლებიც ეფუძნება ტკივილის გავრცელების ინდექსისა და სიმპტომების ინტენსიურობის სკალებს [10]. 

დეტალურად იხ.: ფიბრომიალგია, მიოფასციური ტკივილი.

სისტემური ანთებითი ართროპათიებისათვის ტიპურია დილის შებოჭილობა. ასეთ ტკივილს თან ახლავს პოლიარტიკულოპათია და კანის გამოვლინებები.

რევმატოიდული ართრიტის დროს ხერხემლის კისრის სეგმენტი ყველაზე უფრო ხშირად ზიანდება მტევნებისა და ტერფების შემდეგ [11]. აღსანიშნავია, რომ რევმატოიდული ართრიტის დროს კისრის დაზიანება შეიძლება იყოს სახიფათო. კერძოდ, C1 მალის გვერდითი მასების (massa lateralis) დაზიანებამ შეიძლება განაპირობოს აქსისის (C2 მალის) კბილის გადანაცვლება კეფის დიდი ხვრელის მიმართულებით, რის შედეგადაც შესაძლებელია ტვინის ღეროს დაზიანება, რაც პოტენციურად უეცარი სიკვდილის საფუძველია (იხ. სურ. N3). 

რადგანაც აქსის-ატლანტის სახსრის არასტაბილურობა სახიფათოა, დინამიური რენტგენოგრაფიული გამოკვლევა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი ხდება ისეთი პროცედურების განხორციელებამდე, როგორიცაა მაგალითად, ენდოტრაქეული ინტუბაცია. [12; 13]

სურათი N3. კისრის მეორე მალისა და ტვინის ღეროს ურთიერთმდებარეობა

სერონეგატიული სპონდილოართროპათიებიდან კისრის დაზიანება და ტკივილი დამახასიათებელია მაანკილოზებელი სპონდილიტისა და ფსორიაზული ართრიტისათვის. 

მაანკილოზებელი სპონდილიტი მოიცავს მთელ აქსიალურ (ღერძულა) ჩონჩხს. ავადმყოფობა იწვევს მოძრაობის შეზღუდვას წელის სეგმენტში, ასევე ფილტვების ექსკურსიის შეფერხებას, რასაც მოგვიანებით მოსდევს ხერხემლის კისრის სეგმენტის დაზიანება. შორსწასულ შემთხვევებში კისერი განიცდის კიფოზურ დეფორმაციას. მალები ერთმანეთს შეეზრდება და მიიღება ერთიანი ძვლოვანი სტრუქტურა. ასეთ შორს წასულ შემთხვევებში კისრის არეში მიყენებული მცირე ტრავმაც კი საყურადღებოა ტკივილის თანხლების შემთხვევაში, რადგანაც მაღალია ეპიდურული ჰემატომების აღმოცენების რისკი [12; 14].

ფსორიაზული ართრიტის დროს კანის გამოვლინებები წინ უსწრებს ართრიტის აღმოცენებას პაციენტების 70%-ში. 

ინფექციური პროცესებისა და სიმსივნეების დროს კისრის აქსიალური ტკივილი განპირობებულია ძვლების დესტრუქციით, რის შედეგადაც ადგილი აქვს მალების პერიოსტული ნერვების ირიტაციას, აგრეთვე მალთაშუა დისკებისა და ფასეტური სახსრების ბიომექანიკის მოშლას. ასეთ შემთხვევებში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია კისრის ტკივილის გამომწვევი მიზეზის დროული დიაგნოსტიკა. შესაბამისად, კისრის აქსიალური ტკივილის წითელი ალმები მოიცავს შემდეგ მდგომარეობებს [12]:

ხანდაზმულობა

ონკოლოგიური ანამნეზი

იმუნოდეპრესიული მდგომარეობა

შემცივნება და ცხელება

აუხსნელი წონაში კლება

საერთო სისუსტე

"ძილის გატეხა" ტკივილის გამო

ახლო წარსულში გადატანილი ბაქტერიემია

ძლიერი ინტენსიობის არამექანიკური ტკივილი კისერში.

მწოლიარე მდგომარეობაში კისრის აქსიალური ტკივილი უნდა შემცირდეს. თუ ტკივილი არ მცირდება, მიზანშეწონილია გამოირიცხოს ინფექციური ან სიმსივნური პროცესები [15]. კისრის აქსიალური ტკივილის დროს დიაგნოსტიკური გამოკვლევები ხშირად არაინფორმაციულია. 

გამოკვლევა მიზანშეწონილია მხოლოდ არატიპური მიმდინარეობის, ტკივილის ქრონიზაციის, ასევე წითელი ალმების თანხლების შემთხვევაში. ამასთან, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, რენტგენოლოგიური კვლევა თითქმის ყოველთვის პოულობს სპონდილოზურ ცვლილებებს ხერხემალში, რაც არასპეციფიურია. უფრო მეტიც, კისრის აქსიალური ტკივილი დროს არასპეციფიური შეიძლება აღმოჩნდეს მაგნიტურ-რეზონანსული გამოსახვაც, ვინაიდან ხანდაზმულობისას განსაკუთრებით ხშირია მალთაშუა დისკის ასიმპტომური თიაქარი [16].

ცხრილი N1: მწვავე კისრის ტკივილის მიზეზები [4]

კისრის რადიკულოპათია ხშირად იწყება კისრის აქსიალური ტკივილით, რომელიც დროთა განმავლობაში ვრცელდება ბეჭის, მხრისა და/ან ზემო კიდურის მიმართულებით [12]. ტკივილის გარდა ზოგჯერ პაციენტს აღენიშნება ასევე პარესთეზია, გარკვეული რეფლექსის დაქვეითება და მოტორული დეფიციტი. 

ნევროლოგური სიმპტომატიკის გავრცელება სხეულზე დამოკიდებულია იმ ფესვზე, რომელიც განიცდის კომპრესიას (იხ. ცხრილი N2, სურ. N4 და N5). ყველაზე უფრო ხშირია C6 და C7 ფესვების რადიკულოპათია [15]. აღსანიშნავია, რომ მგრძნობელობითი სიმპტომატიკა განსაკუთრებით მკვეთრად ვლინდება დერმატომის დისტალურ ნაწილში. საინტერესოა, ასევე რომ C3 და C4 ფესვების კომპრესიის დროს ფესვობრივი ტკივილი ემსგავსება კისრის აქსიალურ ტკივილს, რაც C3 და C4 დერმატომების ლოკალიზაციით აიხსნება [17].

კისრის რადიკულოპათიის აღმოცენებას ხელს უწყობს მძიმე ფიზიკური დატვირთვა და სიცივეში ყოფნა, თუმცა ხშირ შემთხვევაში ტკივილი იწყება რაიმე კონკრეტული მიზეზის გარეშე დილით გამოღვიძებისას [15]. ფესვობრივი ტკივილის დიფერენცირება აუცილებელია მხრის სახსრის დაზიანებასთან და მხრის წნულის სინდრომთან. თუ ტკივილი პროვოცირდება ან ძლიერდება მხრის სახსარში კიდურის პასიური მოძრაობისას, ასეთ შემთხვევაში საფიქრებელია მხრის სახსრის ართრიტის ან ტენდინიტის არსებობა. 

მხრის ძვლის ეპიკონდილიტის დროს ტკივილი ხშირად ირადირდება წინამხარში და ფსევდონევროლოგიურ კლინიკურ სურათს იძლევა. ამ შემთხვევაში მტევნის თითებისა და თავად მტევნის მოძრაობა იწვევს ტკივილის გაძლიერებას, რაც არატიპურია ფესვობრივი და ნეიროპათიული ტკივილისათვის და დიდი ალბათობით ტკივილის რევმატოლოგიური ბუნების სასარგებლოდ მიუთითებს [18]. 

თუ 50 წელზე ხანდაზმულ ასაკში ფესვობრივი ტკივილის ფონზე პაციენტს აღენიშნება მაღალი ედს-ი, სავარაუდოა რევმატული პოლიმიალგიის – Polymyalgia Rheumatica-ს არსებობა [18].

განვიხილოთ რამოდენიმე ნერვ-კუნთოვანი ტესტი, რომლებსაც შეიძლება გარკვეული დამხმარე მნიშვნელობა ჰქონდეს კისრის რადიკულოპათიის დიაგნოსტიკისათვის [15].

სპურლინგის ანუ მალთაშუა ხვრელის კომპრესიის ტესტის განხორციელების დროს პაციენტს თავი უნდა მოუხაროთ მტკივნეული კიდურის/მხრის მიმართულებით და თავზე მსუბუქად დააწვეთ ვერტიკალურ სიბრტყეში ზემოდან ქვევით. ტკივილის აღმოცენება და გადაცემა კიდურში კისრის რადიკულოპათიის სასარგებლოდ მეტყველებს, რაც ხშირად მალთაშუა დისკის თიაქრით არის განპირობებული. ზოგჯერ თავის გადახრა დაზიანების საწინააღმდეგო მხარეს ასევე იწვევს ტკივილის პროვოცირებას დაზიანების მხარეს, რაც კომპრესიის ქვეშ მყოფი მალთაშუა ფესვის დაჭიმვის შედეგია.

თავის ზემოთ გაჭიმვის (ტრაქციის) შედეგად ხერხემლის ფესვის კომპრესია მცირდება, რის გამოც პაციენტი გრძნობს მდგომარეობის გარკვეულ გაუმჯობესებას.

წელის ტკივილის მსგავსად, კისრის ტკივილისა და კისრის რადიკულოპათიის დროსაც, ტკივილი ძლიერდება ვალსალვას ცდის (ჩაბერვა, დახველება, გაჭინთვა) შესრულებისას ინტრათეკალური წნევის მატების ხარჯზე.

გამოიყენება გულმკერდის ზედა აპერტურის სინდრომის სადიაგნოზოდ, თუმცა ისინი შედარებით არასპეციფიური ტესტებია. ადსონის ცდის შესასრულებლად პაციენტი ზის გამართულ მდგომარეობაში. დაზიანებულ მხარეს ხორციელდება ზემო კიდურის მაქსიმალური აბდუქცია და გაშლა. ამავე დროს სხივის არტერიის პალპაციით უნდა დააკვირდეთ პულსის ცვლილებას. ტესტი დადებითია თუ პულსი გაქრება და კიდურში აღმოცენდება პარესთეზია.

ცხრილი N2: კისრის რადიკულოპათიასთან ასოცირებული სიმპტომები და ნიშნები [18; 19]

კისრის რადიკულოპათია შეიძლება მიმდინარეობდეს არატიპურადაც. ასე მაგალითად, შეიძლება გამოხატული იყოს დელტისებრი კუნთის სისუსტე, ფრთისებრი ბეჭი, ტკივილი მკერდის არეში, თავის ტკივილი და სხვ, რა შემთხვევაშიც სხვა ნოზოლოგიებთან ერთად აუცილებელია კისრის რადიკულოპათიის დიფერენცირებაც (რეკომენდაციის ხარისხი: B) [20].

ინსტრუმენტული კვლევის მეთოდები [20]:

კონსერვატიული მკურნალობის არაეფექტურობის შემთხვევაში მიზანშეწონილია ხერხემლის კისრის სეგმენტის მაგნიტურ-რეზონანსული გამოსახვა – MRI

რეკომენდაციის ხარისხი: B

იმ შემთხვევაში, თუ მაგნიტურ-რეზონანსული გამოსახვა უკუნაჩვენებია, იგი შეიძლება ჩანაცვლდეს კომპიუტერული ტომოგრაფიით – CT

სამუშაო ჯგუფის შეთანხმება

CT-მიელოგრაფია გამოავლენს მალთაშუა ხვრელის ისეთ კომპრესიებსაც კი, რაც MRI-ზე არ ჩანს, ეს კვლევა ასევე შეიძლება დაიგეგმოს MRI-ს უკუჩვენების დროს

რეკომენდაციის ხარისხი: B

თუ ზემონახსენები კვლევებით აღმოჩნდება, რომ კომპრესიას განიცდის რამოდენიმე ფესვი და ამასთან, ვერ ხერხდება სიმპტომური ფესვის დიფერენცირება, გამოცდილი ექიმის მიერ შესაძლოა შესრულდეს ხერხემლის ფესვების სელექციური ბლოკადა შესაბამისი პროტოკოლის დაცვით

რეკომენდაციის ხარისხი: C

კისრის რადიკულოპათიის დროს მიოგრაფიის დიაგნოსტიკური მნიშვნელობის შესახებ მონაცემები არასაკმარისია

რეკომენდაციის ხარისხი: I.

კისრის ტკივილის დროს ანამნეზის შეკრებისას აუცილებელია ქვედა კიდურისა და მცირე მენჯის ღრუს ორგანოთა ფუნქციის შეფასება, თუნდაც კისრის ტკივილი საკმაოდ სუსტი ინტენსიობის იყოს. საყურადღებოა, რომ მიელოპათია უმტკივნეულოდაც კი შეიძლება მიმდინარეობდეს [15].

ზურგის ტვინის დაზიანების ადრეულ სიმპტომებს განეკუთვნება:

სისუსტე და პარესთეზიები ფეხებში

ბაბინსკის პათოლოგიური ნიშანი

სიარულის დარღვევა

იმპოტენცია მამაკაცებში, ანორგაზმია ქალებში

შარდის ბუშტის დისფუნქცია

ლერმიტის დადებითი ნიშანი (იშვიათად).

მიელოპათიის და სპინური სტენოზის მიზეზი შეიძლება იყოს:

ზურგის ტვინის თანდაყოლილი სივიწროვე

მალთაშუა დისკის მედიალური თიაქარი

ფასეტური სახსრების ჰიპერტროფია

ტრავმა

ყვითელი იოგის ჰიპერტროფია

და სხვ.

კისრის მეორე მალის დისტალურად ხერხემლის არხის დიამეტრი 17-18 მმ-ს შეესაბამება ნორმის პირობებში. ზურგის ტვინის დიამეტრი კი დაახლოებით 10 მმ-ია. თუ ხერხემლის არხის დიამეტრი 13 მმ-ზე ნაკლებია, ასეთ შემთხვევაში ვარაუდობენ თანდაყოლილი სტენოზის არსებობას [12]. ამ შემთხვევაში მნიშვნელოვნად იზრდება მიელოპათის აღმოცენების ალბათობა, მით უმეტეს თუ თანდაყოლილ სტენოზს თან ახლავს მიელოპათიის სხვა რისკის ფაქტორები. აღსანიშნავია, რომ მიელოპათია შეიძლება აღმოცენდეს როგორც ზურგის ტვინზე უშუალო ზეწოლით, ასევე ზურგის ტვინის არტერიების კომპრესიის შედეგადაც [21].

კრანდალი გამოყოფს კისრის სპონდილოზური მიელოპათიის 5 კლინიკურ სინდრომს [22]:

ბროუნ-სეკარის სინდრომი

ზურგის ტვინის ცენტრალური სინდრომი

სენსორულ-მოტორული დეფიციტი უფრო რელიეფურად ვლინდება ზემო კიდურებში ქვემო კიდურებთან შედარებით (რუხი ნივთიერების დაზიანების სიჭარბის გამო)

გვერდითი ამიოტროფიული სკლეროზის სინდრომი

ზემო კიდურებში ჭარბობს ქვედა მოტონეირონის დაზიანების ნიშნები, ხოლო ქვემო კიდურებში – ზედა მოტონეირონის დაზიანების ნიშნები

სენსორული დეფიციფი ფაქტიურად არ ვლინდება

ბრაქიალგია და ზურგის ტვინის სინდრომი

განივი (გარდი-გარდმო) მიელოპათია

ყველაზე უფრო ხშირი სინდრომია

აღმოცენდება სწრაფად ან თანდათანობით როგორც ერთ-ერთი ზემოაღწერილი სინდრომის საბოლოო ეტაპი

ზიანდება ყველა აღმავალი და დაღმავალი ტრაქტი

მოშლილია მენჯის ღრუს ორგანოთა ფუნქცია.

ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე მიელოპათიის დიფერენცირება საჭიროა ისეთ ნოზოლოგიებთან, როგორიცაა

გაფანტული სკლეროზი

განივი მიელიტი

გვერდითი ამიოტროფიული სკლეროზი

სირინგომიელია

ზურგის ტვინის სიმსივნე

და სხვ.

ქვემოთ მოცემულია წითელი ალმები ანუ სიმპტომები, რომლებიც კისრის ტკივილის სახიფათო მიზეზების სასარგებლოდ შეიძლება მიუთითებდეს [4]. ასეთი სიმპტომები განსაკუთრებულ ყურადღებას მოითხოვს. წითელი ალმების არსებობისას მიზანშეწონილია შესაბამისი ინსტრუმენტული და ლაბორატორიული კვლევების წარმოება და სახიფათო დაავადებების დროული დიაგნოსტიკა ან გამორიცხვა. კისრის ტკივილის წითელი ალმებია:

ინფექციის ნიშნები

ტრავმა ან სამედიცინო მანიპულაცია ანამნეზში

ონკოლოგიური ანამნეზი

50 წელზე მეტი ასაკი

უმიზეზო წონაში კლება

მკურნალობის უშედეგობა

ტრანზიტორული იშემიური შეტევები

კარდიო-ვასკულური სიმპტომები

ტუბერკულოზი ანამნეზში

ყლაპვის მოშლა – დისფაგია

ანტიკოაგულანტის გამოყენება

სხვადასხვა ლოკალიზაციის ტკივილი

ლოკალური შეშუპება

ნევროლოგიური დეფიციტის ნიშნები

ტკივილი მოსვენებულ მდგომარეობაში

ძილის დარღვევა ტკივილის გამო

კისრის დეფორმაცია

ინექციური ნარკომანია.

კისრის ტკივილის მკურნალობის ტაქტიკა ფაქტობრივად წელის ტკივილის მკურნალობის ტაქტიკის ანალოგიურია (იხ. წელის ტკივილის მართვა). 

არასპეციფიური მწვავე აქსიალური ტკივილი და მწვავე კისრის რადიკულოპათია ხშირ შემთხვევაში სპონტანურად ალაგდება გარკვეული პერიოდის შემდეგ სპეციფიური მკურნალობის გარეშე [20]; კისრის მწვავე რადიკულოპათიის მკურნალობა (თუ არ ვლინდება მოტორული დეფიციტი) საწყის ეტაპზე ისეთივეა როგორც აქსიალური კისრის ტკივილის მკურნალობა:

ტკივილის მაპროვოცირებელი მოძრაობების შეზღუდვა

არასტეროიდები

არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები

მიორელაქსანტები

კუნთოვანი დაჭიმულობის დროს – ხანმოკლე პერიოდით

კისრის საყელო

ხანმოკლე პერიოდით.

ზოგიერთი ავტორი მიმართავს შიგნით მისაღები სტეროიდების ხანმოკლე კურსსაც [15; 23]. საჭიროების შემთხვევაში გამოიყენება ანტიდეპრესანტები და ოპიოიდური ანალგეტიკები. მნიშვნელოვანია ასევე ფსიქოლოგიური დარღვევების მართვა [4].

კისრის მალთაშუა დისკით გამოწვეული რადიკულოპათიები 75-80% შემთხვევაში ქირურგიული ჩარევის გარეშე უკუვითარდება. მოტორული სისუსტის არსებობის დროს აუცილებელია სწრაფი და დეტალური დიაგნოსტიკა MRI-ს დახმარებით. ზოგჯერ დამატებით გამოიყენება CT-მიელოგრაფია, მიოგრაფია და ა.შ. (იხ. ზევით). ოპერაციული მკურნალობის ჩვენებას წარმოადგენს დერმატომული მოტორული სისუსტე ან/და მიელოპათია, თუმცა წელის ტკივილის მსგავსად კისრის ტკივილის დროსაც ქირურგიული ჩარევის საჭიროებისა და დროულობის განსაზღვრა არც თუ ისე მარტივია [15].

ქვემოთ მოცემულია რამოდენიმე დებულება, რომელიც წარმოადგენს ამონარიდს ჩრდილოეთ ამერიკის ხერხემლის საზოგადოების მიერ შემუშავებული 2010 წლის გზამკვლევიდან [20]:

კონსერვატული ან ქირურგიული მკურნალობის დაწყებამდე ყურადღება უნდა მიექცეს პაციენტის ემოციურ და კოგნიტურ მდგომარეობას

რეკომენდაციის ხარისხი: I

კისრის მიდამოს მანიპულაციის/ქიროპრაქტიკის ეფექტურობის შესახებ სარწმუნო მონაცემები დღეისათვის არ მოიპოვება. ამდენად, მკურნალობის ამ მეთოდის არჩევისას ექიმმა უნდა გაითვალისწინოს ის მონაცემები, რომლებიც აღნიშნულ მანიპულაციებთან დაკავშირებულ შესაძლო გართულებებზე და კლინიკური მდგომარეობის გაუარესებაზე მიუთითებენ. ამასთან, შესაძლო გართულებების რისკი მცირდება წინასწარი ნეიროგამოსახვის შესრულების შემთხვევაში

სამუშაო ჯგუფის შეთანხმება

ინტერვენციული მკურნალობის დაგეგმვისას შემთხვევაში ექიმმა შესაძლოა განიხილოს სტეროიდების ტრანსფორამინული ეპიდურული ინექციის მეთოდი ფლუოროსკოპული ან კომპიუტერულ-ტომოგრაფიული კონტროლით. ასეთი მეთოდის არჩევის დროს აუცილებელია პოტენციური გართულებების გათვალისწინება

რეკომენდაციის ხარისხი: C

ოზონის ინექციების, დაჭიმვის მეთოდისა და სხვ. დამხმარე მკურნალობის მეთოდების განხილვისას უნდა გავაცნობიეროთ, რომ ეს მეთოდები კისრის რადიკულოპათიის ბუნებრივ მიმდინარეობას არ ცვლიან. ასეთი მეთოდებით პაციენტების მდგომარეობის გაუმჯობესების შესახებ მონაცემები მოიპოვება მხოლოდ არაკონტროლირებული შემთხვევების სერიებში

სამუშაო ჯგუფის შეთანხმება

მედიკამენტური/ინტერვენციული მკურნალობისაგან განსხვავებით ქირურგიული მკურნალობა მოწოდებულია კისრის რადიკულოპათიის სიმპტომატიკის სწრაფად ალაგების მიზნით

რეკომენდაციის ხარისხი: B

ერთი მალთაშუა ფესვის რადიკულოპათიის შემთხვევაში ქირურგიული ჩარევა სასურველ შედეგს უზრუნველყოფს ხანგრძლივი დროის მანძილზე (4 წელზე უფრო დიდხანს)

რეკომენდაციის ხარისხი: C

თუმცა, მონაცემების სიმცირის გამო დღეისათვის ვერ ხერხდება ქირურგიული მკურნალობის ეფექტურობის ურთიერთშედარება ერთი მალთაშუა ფესვისა და რამოდენიმე მალთაშუა ფესვის რადიკულოპათიების შემთხვევაში.

1. Nachemson AL, Waddell G, Norhlund AI: Neck and back pain: the scientific evidence of causes, diagnosis, and treatment. Baltimore, Lippincott Williams & Wilkins, 2000. pp 172–173;

2. Alexander EP, History, physical examination, and differential diagnosis of neck pain, Phys Med Rehabil Clin N Am, 2011; 22(3): 383-93;

3. Institute for Clinical Systems Improvement. Health Care Guideline. Adult low back pain. 2010;

4. University of Queensland. Acute Musculoskeletal Pain: Evidence-Based Management, 2002;

5. Dwyer A, Aprill C, Bogduk N: Cervical zygapophyseal joint pain patterns. I. A study in normal volunteers. Spine 1990; 15:453-457;

6. Childs JD, Cleland JA, Elliott JM, Teyhen DS, Wainner RS, Whitman JM, Sopky BJ, Godges JJ, Flynn TW, American Physical Therapy Association. Neck pain: clinical practice guidelines linked to the International Classification of Functioning, Disability, and Health from the Orthopaedic Section of the American Physical Therapy Association. J Orthop Sports Phys Ther 2008 Sep;38(9):A1-34;

7. Bgduk N. et al. Degenerative joint disease of the spine. Radiol Clin North Am. 2012; 50(4):613.28;

8. Dreyfuss P, Michaelsen M, Fletcher D: Atlantooccipital and lateral atlanto-axial joint pain patterns. Spine 1994; 19:1125-1131;

9. American College of Rheumatology. Fibromyalgia Diagnostic Criteria. 1990. Arthritis and Rheumatism. 1990: vol. 33, N2;

10. The American College of Rheumatology. Preliminary Diagnostic Criteria for Fibromyalgia and Measurement of Symptom Severity. Arthritis Care & Research, 2010:Vol. 62, No. 5, pp 600–610;

11. Crockard HA: Surgical management of cervical rheumatoid problems. Spine 1995; 20:2584-2590;

12. Firestein: Kelly’s Textbook of Rheumatology, 9th ed. 2012 Saunders, An Imprint of Elsevier;

13. Collings DN, Fitz Randolph RL: Cervical spine instability in rheumatoid patients having total hip or knee arthroplasty. Clin Orthop 1991; 272:127-135;

14. Van de Straete S, Demaerel P, Stockx L, Nuttin B. Spinal epidural hematoma and ankylosing spondylitis. J Belge Radiol. 1997; 80(3):109-10;

15. Devereaux M. Neck pain. Med Clin North Am 2009; 93(2):273-84;

16. Ahmed M., Modic M.T.: Neck and low back pain: neuroimaging. Neurol Clin 25. 439-471.2007;

17. An HS, ed. An atlas of surgery of the spine: anterior cervical spine procedures, London: Martin Dunitz Ltd; 1998;

18. Daroff: Bradley's Neurology in Clinical Practice, 6th ed. 2012 Saunders, An Imprint of Elsevier;

19. Levin KH, Covington EC, Devereaux MW, et al. Neck and low back pain. Continuum (NY) 2001;7:1–205; with permission;

20. North American Spine Society. Evidence-Based Clinical Guidelines for Multidisciplinary Spine Care. Diagnosis and Treatment of Cervical Radiculopathy from Degenerative Disorders, 2010;

21. Fehlings M., Skaf G.: A review of the pathophysiology of cervical spondylotic myelopathy with insights for potential novel mechanisms drawn from traumatic spinal cord injury. Spine 23. 2730-2737.1998;

22. Crandall P., Batzdorf U., Conrad D., et al: Cervical spondylotic myelopathy. J Neurosurg 25. 57-66.1996;

23. Work Loss Data Institute. Neck and upper back (acute & chronic). Corpus Christi (TX): Work Loss Data Institute; 2008. 283 p.